N I E U W S
[Update] Valkenier op ruiterportret waarschijnlijk niet ‘overgetrokken’
19 april 2024
De experts van Museo del Prado in Madrid vermoeden dat de valkenier op het ruiterschilderij van koningin Christina van Zweden (zie bericht hieronder) niet van een onderliggend sjabloon is gekopieerd. Zo’n sjabloontechniek zou onze hypothese hebben onderbouwd, dat de valkenier Christina’s favoriete gezant Palbitzki is, die weliswaar niet present was om te poseren, maar van een bestaande afbeelding zou zijn gekopieerd. Wel blijft de mogelijkheid overeind dat Palbitzki door Sébastien Bourdon uit de losse pols is nageschilderd van een bestaande schets. Arne Danielsson identificeerde in 1989 in Kunsthistorisk Tidskrift (Stockholm) de valkenier als Palbitzki, maar anderen bestreden die theorie, met name omdat deze niet in Stockholm aanwezig was om te poseren toen Bourdon het doek vervaardigde.
In ons vorige bericht schreven we dat op de infraroodopname van de recente restauratie geen onderliggende schets te zien is, waardoor we geen aanwijzingen vonden over de wijze waarop de beeltenis van de valkenier tot stand is gekomen. Na een verzoek om inlichtingen aan Museo del Prado hebben de experts ons nader geïnformeerd. Anders dan op de infraroodopname te zien is, hebben zij bij het onderzoek van het doek weldegelijk de óndertekening kunnen waarnemen. De geschilderde figuur van de valkenier wijkt van deze onderliggende tekening af in de lijnen van neus en mond, wat er volgens hen op duidt dat deze figuur niet is ‘overgetrokken’ van een sjabloon, maar waarschijnlijk uit de hand is geportretteerd, hetzij naar het leven, hetzij naar bestaande schetsen. Op de laatstgenoemde manier kan Palbitzki toch zijn afgebeeld zonder te hebben geposeerd, maar zekerheid daarover hebben we niet.
De afbeelding van Christina komt wel exact overeen met de onderliggende tekening. Dat bevestigt de veronderstelling dat zij niet apart voor het ruiterportret heeft geposeerd, maar dat haar beeltenis is overgenomen van een eerder door Bourdon vervaardigd portret van haar.
Ruiterportret Christina van Zweden opgefrist terug in Museo del Prado
17 april 2024
Het schilderij ‘Queen Christina on Horseback’ is na een restauratieperiode van ruim een jaar weer door het publiek te bewonderen. Het Museo del Prado in Madrid heeft het fraai opgeknapte ruiterportret enkele weken geleden teruggehangen in de vaste expositie. De infraroodopname die voor de restauratie werd gemaakt, brengt helaas geen duidelijke sporen aan het licht van onderliggende sjablonen. Waren die tevoorschijn gekomen, dan hadden daarmee mogelijk enkele historische kwesties kunnen worden opgehelderd.
Koningin Christina van Zweden is een van de ‘roemruchte reizigers’ op het Marikenpad. Elders op deze website staat beschreven hoe zij op 5 augustus 1654 te gast was in kasteel Bruheze in Loveren (Baarle-Hertog). Daar genoot zij met haar reisgenoten de lunch, waarschijnlijk op uitnodiging van de privé-kapelaan van Don Antonio Pimentel. De koning van Spanje Filips IV had Pimentel als ambassadeur aan de lutherse vorstin ter beschikking gesteld vanwege haar voorgenomen geheime bekering tot het rooms-katholicisme en de reis die zij om die reden vanuit Zweden naar Rome ondernam. In Loveren betrad Christina het katholieke territorium van de Spaanse Nederlanden, waar zij voor ruim een jaar neerstreek alvorens de bekeringsreis naar de paus te hervatten.
In de aanloop naar Christina’s opzienbarende bekering speelde het ruiterportret een belangrijke rol. Zij liet het in 1653, een jaar voordat ze Zweden de rug toekeerde, in Stockholm vervaardigen door haar Franse hofschilder Sébastien Bourdon als relatiegeschenk voor de Spaanse koning Filips IV. Deze voormalige vijand van Zweden gedurende de Dertigjarige Oorlog probeerde zij in te palmen in de hoop diens bescherming te genieten tijdens haar voorgenomen riskante bekeringsreis dwars door het godsdienstig en politiek nog altijd verdeelde Europa.
Het 3,40 m hoge schilderij zou aanvankelijk door zijn vervaardiger Bourdon en ambassadeur Pimentel over zee naar Spanje worden gebracht. In augustus 1653 vertrokken zij vanuit Gotenburg, maar als gevolg van noodweer moest het schip al spoedig met averij terugkeren. De volgende poging werd ondernomen door een speciale geheim agent, de dominicaan pater Güemes. Door ongunstige wind kwam deze twee maanden lang in de haven van Hamburg vast te zitten met zijn kostbare vracht. In maart 1654 bereikte hij eindelijk Madrid, waar hij het doek namens de Zweedse koningin aan de koning van Spanje aanbood. Die liet het in de koninklijke eetzaal ophangen pal naast een door Rubens geschilderd ruiterportret van aartshertog kardinaal Ferdinand van Oostenrijk op het slagveld van Nördlingen. Koning Filips moet om deze schikking van zijn schilderijencollectie binnenpret hebben gehad, want bij de confrontatie in Nördlingen waren de Zweden in 1633 door het Habsburgse leger in de pan gehakt.
Over aanduiding en betekenis van verschillende elementen in Christina’s vermaarde ruiterportret lopen de meningen uiteen. Zo droeg Arne Danielsson in 1989 in Konsthistoriks Tidskrift (Stockholm) een reeks argumenten aan op grond waarvan hij de valkenier op het schilderij identificeerde als Christina’s favoriete gezant Palbitzki. Die theorie werd door anderen bestreden. Met name omdat Palbitzki ten tijde van de vervaardiging niet in Stockholm was en dus niet kan hebben geposeerd. Waarbij men dan wel voorbijgaat aan de vraag in hoeverre poseren nodig was. Het staat vast dat Bourdon de beeltenis van de koningin op het ruiterportret één op één overnam van een portret dat hij eerder in 1653 van de koningin maakte. Zij heeft dus hoogstwaarschijnlijk niet apart voor het ruiterportret geposeerd. Hetzelfde geldt wellicht voor de valkenier. Als ook deze figuur van een bestaande afbeelding is gekopieerd, vervalt het argument van de critici van Danielsson dat Palbitzki niet in Stockholm was en dus niet kan hebben geposeerd. Soms – maar niet altijd – worden sporen van sjablonen of andere door kopieertechnieken veroorzaakte contouren aangetroffen op infraroodopnames van schilderijen. Zulke sporen op de onderlaag hadden de aanname kunnen ondersteunen, dat de voorstelling van de valkenier eveneens is overgenomen van een bestaande afbeelding, mogelijk een afbeelding van Palbitzki. Jammer genoeg vertoont de voor de restauratie gemaakte infraroodopname dergelijke aanwijzingen niet, noch onder de afbeelding van Christina, die zeker is gekopieerd, noch onder de afbeelding van de valkenier, waarvan we niet weten of het een kopie is. De onduidelijkheid duurt voort.
Meer weten over koningin Christina van Zweden en haar opzienbarende bekeringsreis? Frans Godfroy schreef er het boek ‘Passage naar Rome’ over en heeft voor Historische Routes de reisroute gereconstrueerd: de Via Christina.
Presentatie: boek over koningin Christina van Zweden
25 april 2022
Christina van Zweden (1626-1689) is de hoofdpersoon van het boek ‘Passage naar Rome’, dat op zaterdag 21 mei a.s. zal worden gepresenteerd in Boekhandel Livius de Zevensprong in Tilburg.
De avontuurlijke Zweedse vorstin is een van de ‘roemruchte reizigers’ van het Marikenpad. Zij zette halverwege de zeventiende eeuw Europa op stelten met haar opzienbarende bekeringsreis naar Rome. Net als Hugo de Groot krijgt zij binnenkort een eigen pad, de Via Christina. Het is de historische route waarlangs zij de reis van Stockholm via Brussel naar Rome ondernam. Boek en pad zijn van de hand van Frans Godfroy, de bedenker van het Marikenpad.
De boekpresentatie op 21 mei begint om 17:00 uur. Adres: Boekhandel Livius de Zevensprong, Nieuwlandstraat 27, 5038 SL, Tilburg.
Als je erbij wilt zijn, meld je dan s.v.p. vooraf aan: info@liviusdezevensprong.nl.
Marikenpad en Hugo de Groot Pad binnenkort samen
24 april 2022
Het Marikenpad en het daarvan afgeleide Hugo de Groot Pad gaan samenwonen. Beide zijn ondergebracht in de Stichting Historische Routes, maar zij blijven wel elk hun eigen digitale domein behouden binnen de gezamenlijke website www.historischeroutes.nl.
Voor het gebruik van de websites verandert er weinig. De vertrouwde toegangs-url’s (www.marikenpad.nl, www.marikenpad.be en www.hugodegrootpad.nl) blijven van kracht. De websites zijn in grote lijnen hetzelfde gebleven. Wel zijn meteen enkele voorgenomen verbeteringen doorgevoerd.
Het belangrijkste verschil voor de gebruikers is dat de afzender van de beide nieuwsbrieven is veranderd: marikenpad@historischeroutes.nl in plaats van info@marikenpad.nl en hugodegrootpad@historischeroutes.nl in plaats van info@hugodegrootpad.nl.
Binnenkort wordt op www.historischeroutes.nl een derde pad gelanceerd: de Via Christina. Later meer hierover.
Nieuwe app: gratis off-line navigatie volgt binnenkort
3 mei 2021
RouteYou, het platform waarop de etappes van het Marikenpad zijn uitgezet, heeft een nieuwe app uitgebracht voor gebruik op smartphones. De oude app wordt niet meer ondersteund en wordt ook niet meer aangeboden. Helaas is nog niet alle functionaliteit van de oude app in de nieuwe app terug te vinden. Zo kon men met de oude app de etappes van het Marikenpad gratis downloaden voor offline-gebruik. In de nieuwe app werkt dat nog niet. RouteYou belooft die functie deze maand alsnog toe te voegen.
Wie de oude app op zijn smartphone heeft staan, kan de vertrouwde functie gewoon blijven gebruiken. Wie op de nieuwe app is aangewezen, moet even geduld hebben, tenzij men een over een betaald Plus-abonnement of hoger beschikt. Wanneer de gratis offline-functie voor het Marikenpad beschikbaar is, zullen we dat melden.
Zolang men zijn smartphone online heeft staan, werkt alles naar wens. Wel moet men, nog meer dan bij offline gebruik, vanwege het stroomverbruik rekening houden met de capaciteit van de batterij.
Het downloaden van gps-data voor apps en apparaten die daarvoor geschikt zijn, levert geen problemen op.
De nieuwe app wordt niet vanaf de Google of Apple store geïnstalleerd, maar rechtstreeks vanaf de website van RouteYou. Nadere uitleg hier.
Alphen herdenkt bevrijding met vliegtuigmonument
26 oktober 2019
De 75e verjaardag van de bevrijding van Alphen en omstreken is gevierd met de ingebruikname van een bijzonder monument. Bij legerplaats De Kiek aan het Marikenpad is onder grote publieke belangstelling met behulp van een legerhelicopter een stalen model van een vliegtuig neergelaten. Het kunstwerk krijgt een plaats in het midden van het gereconstrueerde schijnvliegveld De Kiek uit de Tweede Wereldoorlog.
Het schijnvliegveld tussen Alphen en Riel werd door de Duitsers aangelegd om de geallieerden om de tuin te leiden. Het had in de oorlog de codenaam Kamerun SF37. Rondom stonden nepvliegtuigen opgesteld en op de net echte landingsbaan werd zo’n nepvliegtuig met een lier heen en weer bewogen. Het was de bedoeling dat de Engelsen hun bommen niet op het echte vliegveld 18 km verderop in Gilze-Rijen, maar hier zouden afwerpen. Maar die hadden al snel door wat er aan de hand was.
In de praktijk werd de locatie vooral door Duitse piloten gebruikt om op een veld naast het nepvliegveld overtollige bommen af te werpen voordat ze in Gilze-Rijen aan de landing begonnen.
Vrijwilligersproject
De reconstructie en het kunstwerk – een model van een Messerschmitt – zijn het resultaat van een vrijwilligersproject. De 75e verjaardag van de bevrijding werd uitgekozen om het model plechtig in gebruik te laten nemen door de Commissaris van de Koning van Noord-Brabant Wim van de Donk.
Meer informatie op de website ‘GoolseGeheimen’.
Omleiding door hardcorefeestje Haaren
4 april 2019
Vanaf 3 april is de doorgang van het Marikenpad op de Antwerpsebaan bij Haaren verspert vanwege het Rebirth-festival.
Het hardcore-festival wordt jaarlijks georganiseerd bij Haaren. De route voor wandelaars en toerfietsers van het Marikenpad wordt dan geblokkeerd door het festivalterrein. Het festival vindt plaats in het weekend van 12 t/m 14 april, maar de opbouw en demontage van de grootschalige voorzieningen vragen veel tijd. Daarom is de weg van 4 april t/m 20 april afgesloten.
Ter plaatse is een omleiding voor wandelaars en fietsers aangegeven, maar eenvoudiger is het vanaf Helvoirt tot Haaren de snelle fietsroute via de Molenstraat te volgen.
Update entree Antwerpen
17 februari 2019
De omleidingen bij de binnenkomst van Antwerpen vanuit Merksem zijn verleden tijd. De omvangrijke reconstructie rond de IJzerlaanbrug is in september 2018 afgesloten. De routekaarten van het Marikenpad zijn aangepast aan de uiteindelijke situatie.
De oude IJzerlaanbrug is vervangen door een hypermoderne fiets- en voetgangersbrug over het Albertkanaal. Vandaar brengt een gloednieuw fietspad je rechtstreeks naar de eeuwenoude toegangswegen tot het oude Antwerpen.
Heb je een van de drie varianten van de achtste etappe van Sint-Job-in-‘t-Goor naar Antwerpen op een gps-apparaat of je smartphone gedownload, dan verdient het aanbeveling die te vervangen door de nieuwe aangepaste versie. Dat geldt ook voor downloads van de complete route of een station-to-station dagtocht die in Antwerpen eindigt.
Marikenpad zet punt achter Facebook
5 april 2018
Het plan om de informatie-uitwisseling rond het Marikenpad uit te bouwen met behulp van Facebook is van tafel. We hebben onze Facebook-account opgezegd na de recente onthullingen over grootschalige privacyschendingen.
Sinds de start van het Marikenpad een jaar geleden waren we op Facebook present. We hadden het plan dat platform in een volgende fase te gaan benutten voor de uitwisseling van informatie. Tot nu toe heeft het Marikenpad zelf op Facebook nog weinig activiteiten ontplooid, omdat de opstart van de website alle aandacht vroeg. Toch werden er door wandelaars en fietsers al regelmatig berichtjes en likes geplaatst. We danken de afzenders daarvan voor hun bijdrage.
Nu we hebben besloten zonder sociale media verder te gaan, hopen we dat men wegen blijft vinden om meningen en informatie over het Marikenpad te spuien. Reageren naar ons kan altijd via de contactpagina van deze site en via de reactieboxen onder de nieuwsberichten.
24 februari boekpresentatie Hugo de Groot Pad
14 februari 2018
Boekhandel Livius de Zevensprong in Tilburg organiseert zaterdagmiddag 24 februari een presentatie van het Hugo de Groot Pad. De bedenker van het pad Frans Godfroy zal een lezing houden over het pad en het boek. Het Hugo de Groot Pad vindt zijn oorsprong in het Marikenpad, waarop Hugo de Groot al als een van de ‘roemruchte reizigers’ voorkwam.
Aansluitend aan de lezing wordt het glas geheven en kan het boek worden aangeschaft en gesigneerd. De toegang is vrij. Wel het verzoek om zich van tevoren hier aan te melden.
Het programma begint om 17:00 uur.
Adres: Boekhandel Livius de Zevensprong, Nieuwlandstraat 27, 5038 SL Tilburg.
Nu ook op de racefiets over het Marikenpad
19 januari 2018
Goed nieuws voor sportfietsers: het Marikenpad kan voortaan helemaal op de racefiets worden afgelegd. Er is een snelle fietsvariant over uitsluitend verharde wegen uitgezet. Soms via historische wegen die minder aantrekkelijk zijn voor wandelaars en toerfietsers maar wel zeer geschikt voor sportfietsers. Soms via kleine omleidingen die nooit ver van de historische hoofdroute verwijderd zijn.
Tot nu toe konden wielrenners tussen Nijmegen en ‘s-Hertogenbosch al prima uit de voeten over de doorgaans uitstekende fietspaden langs N324 en de A59. Maar vanaf ‘s-Hertogenbosch waren de onverharde delen van het pad niet meer te vermijden: voor de meeste racefietsers geen optie. Van Loveren naar Baarlebrug, van Hoogstraten naar Sint-Lenaarts en van Sint-Job-in-‘t-Goor naar Antwerpen bood het Marikenpad weliswaar geschikte trajecten voor racers, maar die waren niet via verharde wegen met elkaar verbonden.
Met behulp van beperkte omleidingen zijn die stukken nu samengevoegd tot een aaneengesloten racefietsroute van Nijmegen naar Antwerpen. Die blijft altijd dicht bij het historische pad.
GPS en kaarten
Net als toerfietsers en wandelaars kunnen ook racefietsers hun versie van het Marikenpad downloaden in de vorm van GPS-data (voor GPS-apparaten en smartphones) en kaarten. Men kan kiezen tussen de acht afzonderlijke etappes en het overzicht van de complete route (147 km).
Sportfietsers worden uitgenodigd dit nieuwe Marikenpad voor racefietsen te testen en hun reacties te melden. We benutten de suggesties graag voor verbeteringen en verduidelijkingen.
Ga naar de etappes voor meer. Kies op de afzonderlijke etappepagina’s voor ‘Snelle fietsroute’.
2018: Marikenjaar
31 december 2017
Het komend jaar staat in het teken van Mariken van Nieumeghen. Een initiatiefgroep in Nijmegen heeft 2018 uitgeroepen als Marikenjaar omdat 500 jaar geleden de oudst bekende druk van het boek in Antwerpen verscheen. Ook het Marikenpad zal bijdragen aan het evenement.
In Nijmegen is de week van 27 mei tot 3 juni helemaal aan Mariken gewijd. De week wordt geopend met de Marikenprocessie door de stad. Verder staan gedichtenvoordrachten, een leesmarathon, schrijfworkshops, muzikale optredens, vertellingen en lezingen op het programma. Ook het Marikenpad zal een presentatie verzorgen.
In het najaar wordt een poëziefestival georganiseerd met de titel ‘Ghehoort ende Verstaen’. Er zal een gedichtenbundel rond het Mariken-thema worden gepresenteerd, waaraan bekende dichters en minder bekend talent zullen bijdragen. Teksten worden op muziek gezet en ten gehore gebracht. In ‘s-Hertogenbosch en Antwerpen, de twee belangrijkste andere steden uit het Marikenverhaal, zullen eveneens voordrachten worden gehouden.
Wielervariant Marikenpad
De historische verbinding tussen Nijmegen en Antwerpen staat centraal in een bijzonder plan dat het Marikenpad momenteel als bijdrage aan het Marikenjaar uitwerkt. Een tip van de sluier kan nu al worden opgelicht. Binnenkort zal het Marikenpad worden verrijkt met een routevariant voor racefietsen.
De kenners van het pad weten, dat een deel van het huidige pad ongeschikt is voor smalle bandjes. Daar staan enkele historische stukken tegenover die juist voor wandelaars en toeristische fietsers minder aantrekkelijk zijn. Daaraan is, zoals bekend, tegemoetgekomen met alternatieve historische tracés, en waar het niet anders kan met omleidingen. Je komt ze tegen in de etappes tussen Nijmegen en ‘s-Hertogenbosch en in enkele routedelen tussen Baarle-Nassau/Hertog en Sint-Lenaarts.
Maar voor racefietsen blijken vrijwel al deze ‘moeilijke’ trajecten juist uitermate geschikt. De meeste daarvan zijn dan ook opgenomen als ‘snelle fietsroute’. Met behulp van enkele extra omleidingen op stukken waar geen verharde ‘historische’ route voorhanden is, hebben we straks een verantwoorde variant van het Marikenpad voor racefietsen. Deze zal net als het pad voor wandelaars en toerfietsers grotendeels het historische tracé volgen.
In het Marikenjaar zullen we Mariken en Moenen dus ook op smalle bandjes kunnen nareizen.
Let op de nadere aankondigingen.
Ga voor meer informatie over het Marikenjaar naar www.wijzijnmariken.nl.
Hugo de Groot Pad nu als boek verkrijgbaar
18 december 2017
De gedrukte uitgave van het Hugo de Groot Pad ligt in de boekwinkel. Het pad, dat zijn oorsprong vindt in het Marikenpad, voert fietsers en wandelaars over De Groots historische vluchtroute van Loevestein naar Antwerpen.
Hugo de Groot kon al worden gevolgd als een van de ‘roemruchte reizigers’ op het Marikenpad. Door het eerste deel van zijn beroemde vlucht aan zijn reis over het Marikenpad toe te voegen is onlangs de hele route gereconstrueerd.
Op de website van het Hugo de Groot Pad is gedetailleerde informatie te vinden. Het pad bestaat uit zeven etappes, waarvan de laatste drie nagenoeg samenvallen met de slotetappes van het Marikenpad.
Het rijk geïllustreerde boek is te gebruiken als routewijzer. Daarnaast vindt men er het complete verhaal van de vlucht, aangevuld met tal van historische achtergronden.
Het boek is voor 15 euro in de winkel en online verkrijgbaar.
Nieuwsbrief
Historische nieuwtjes over Hugo de Groot zullen ook in toekomst in de nieuwsberichtenrubriek van het Marikenpad worden opgenomen. Maar wie specifiek over alle ins en outs van het Hugo de Groot Pad geïnformeerd wil blijven, verwijzen we graag naar www.hugodegrootpad.nl, waar men zich op een aparte nieuwsbrief kan abonneren.
Hanzeroute zette Brabantse dorpen op de kaart
28 november 2017
Ver voor de Hollandse Gouden Eeuw kwamen de Zuidelijke Nederlanden al tot bloei. Een vooraanstaande rol daarin speelde de Hanze. Die bracht niet alleen IJsselsteden als Kampen en Deventer in de late Middeleeuwen welvaart en roem. Veel minder bekend is dat ze ook het Brabantse platteland internationaal op de kaart zette. Het Marikenpad maakte al in de 14e eeuw deel uit van de Hanzeroute van Lübeck naar Brugge, zo wijst onderzoek uit.
Aangevoerd door het Noord-Duitse Lübeck bood de Hanze een stevige bescherming van de handelsbelangen van de aangesloten Duitse steden. Ook steden in het oosten van de Lage Landen aan de Zuiderzee en de grote rivieren waren lid van het verbond: Roermond, Venlo, Nijmegen, Arnhem, Deventer, Zwolle, Kampen, Harderwijk, Elburg, Stavoren. De meest westelijk gelegen Hanzestad was Tiel.
In de 14e eeuw werd naast de handel over het water de handel via de weg een aantrekkelijk alternatief. De vooraanstaande economische positie van het Vlaamse Brugge was daarin een aanjagende factor. De Hanze had er een Kontor gevestigd, dat de belangen en privileges van de Hanzesteden in Vlaanderen en omstreken behartigde. Brugge was weliswaar over zee bereikbaar, maar vanuit veel Duitse Hanzesteden was het een mijl op zeven. Als de aard en omvang van de lading het toeliet, was het vaak sneller en goedkoper om met wagens de Rijn en de Maas over te steken en via de Meierij en de Kempen naar Brugge te reizen.
‘Flämische Straße’
De hoofdroute vanuit Hanzehoofdstad Lübeck liep via Hamburg, Bremen, Nordhorn, Deventer, Arnhem en Nijmegen naar Brabant, en werd aangeduid als de Flämische Straße. Wegen uit Midden-Duitsland sloten in Oldenzaal en Deventer op dezelfde route aan. Door Brabant ging het over de route die wij nu kennen als het Marikenpad naar Antwerpen en vandaar via Eekloo naar Brugge.
Beschrijvingen van de route zijn nog altijd te vinden in de archieven van de Hanze in Lübeck. Zo weten we veel over de Flämische Straße door verslagen van de Lübecker burgemeester Jordan Pleskow, die eind 14e, begin 15e eeuw diverse handelsmissies naar Brugge ondernam.
Voor de Brabantse dorpen en steden die werden aangedaan bracht de handel weinig rechtstreekse voordelen met zich mee, aangezien de goederen contractueel via de markt van Brugge, en later via die van Antwerpen werden verhandeld. Maar indirect had menig Brabander er goede verdiensten aan. De verkeersader leverde werk op voor wagenmakers, herbergiers, stalhouders, wegwerkers en voerlieden. Ook de hogere en lagere overheden hadden inkomsten uit heffingen voor onderhoud, beveiliging (geleidebrieven) en tollen.
De plaatsen waar de handelsroute doorheen liep lieten hun economie deels op die verdiensten draaien. Dat gold niet alleen voor de ommuurde en aan bevaarbare waterwegen gelegen steden Nijmegen, Grave en ‘s-Hertogenbosch. Ook dorpen op de hogere zandgronden als Heesch, Helvoirt, Oisterwijk, Tilburg, Baarle/Loveren, Hoogstraten en Sint-Lenaarts verdienden aan de Hanzeroute en stonden er internationaal door op de kaart.
Omgekeerd wisten de bewoners van deze plaatsen door het veelvuldige contact met al die vreemdelingen heel goed wat er elders in de wereld te koop was.
In de 16e eeuw kwam aan dit gouden Hanze-tijdperk een eind. De Tachtigjarige Oorlog werd voor een groot deel over de rug van de Brabantse plattelanders uitgevochten. Vernietigde oogsten, platgebrande boerderijen en dorpen, massale roof, moord en doodslag dompelden hen in ellende en armoede.
Na de Vrede van Münster in 1648 kon men weer enigszins opgelucht ademhalen, maar de oude Hanzeroute lag er voortaan verlaten bij. De economische macht van Brugge en Antwerpen was gebroken en het noordelijke deel van Brabant was als wingewest bij de Republiek gevoegd. Ook de Hanze was uitgespeeld. Centrum van de economische macht was nu Holland, waar de Gouden Eeuw volop aan de gang was.
Dürer ontbeet niet in Brecht maar in De Horst
13 november 2017
Eenmaal gelanceerd zijn sommige fouten bijna niet meer terug te draaien. Auteurs kunnen maar moeilijk de verleiding weerstaan om dubieuze bronnen klakkeloos over te nemen, vooral als men geen andere onderzoeksresultaten bij de hand heeft. Zo verspreiden misvattingen zich als inktvlekken.
De wijdverbreide opvatting dat Albrecht Dürer – een van de ‘roemruchte reizigers’ op het Marikenpad – in 1520 via Brecht naar Antwerpen reisde, is daar een voorbeeld van. Het is een almaar doorgekopieerde bizarre uitleg van enkele onbegrepen woorden in Dürers dagboek van zijn reis door de Nederlanden, die overduidelijk voortkomt uit een gebrek aan historisch-topografische kennis van de Belgische Kempen.
De aanduiding van Nederlandse en Vlaamse plaatsnamen in Dürers dagboek is opmerkelijk. Hij nam de spelling niet over van een landkaart of van wegwijzers, die waarschijnlijk geen rol speelden, maar gaf weer wat hij meende te horen. Antwerpen heette Antorff, Bommel heette Pommel, ‘s-Hertogenbosch heette Herzog Pusch of kortweg Pusch, Oosterwijk heette Östrich en Tilburg heette Tilwerg. Deze min of meer fonetische spelling van plaatsnamen is voer voor linguïsten. Zij kunnen de tanden stukbijten op bijvoorbeeld de vraag of de spelling Pusch erop wijst dat de B in het toenmalige Brabant scherper dan tegenwoordig werd uitgesproken, of dat in Dürers eigen Neurenbergse dialect de P juist zachter klonk.
In de diverse uitgaven van het dagboek wordt verschillend met de aanduiding van plaatsnamen omgesprongen. Zo worden in de negentiende-eeuwse Duitse editie van Friedrich Leitschuh, die dicht bij de oorspronkelijke tekst blijft, de namen weergegeven zoals Dürer ze opschreef; in noten wordt vervolgens een vertaling naar de eigentijdse schrijfwijze gegeven.
In anderstalige uitgaven van het dagboek wordt doorgaans afgezien van de oorspronkelijke spelling van Dürer; men gebruikt de eigentijdse plaatsnamen. Dat lijkt een eenvoudige oplossing, maar toch kan het fout gaan.
Over het traject Baarle-Antwerpen lezen we in de oorspronkelijke tekst: ‘Darnach kamen wir gen Barell, lagen übernacht und verzehrt do 5 stüber. Und die gesellen wurden mit dem wirth uneins, und wir fuhren bey der nacht bis gen Hochstrat, do sassen wir zwo stund und fuhren darnach gen Harscht für S. Leohnhartkirchen, do assen wir zu morgens und verzehrt jjjj stüber.’ Leitschuh vertaalde de plaatsnamen in deze passage keurig op één na: Harscht. Ook hij wist in zijn Duitse editie van 1884 al geen raad met deze aanduiding.
In een franstalige editie van J.A. Goris en Georges Marlier uit 1937 ontspoort het pas echt goed. De vertaling luidt nu: ‘Nous y restâmes deux heures et nous alâmes par Brecht à Saint Léonard.’ Hoewel de uitgave rijk is voorzien van kanttekeningen, stappen de auteurs zonder uitleg over deze merkwaardige interpretatie heen. En het kan niet uitblijven: andere uitgaven nemen het – eveneens zonder bronvermelding – over. In de Nederlandse editie door P.T.A. Swillens van 1942 wordt Harscht als enige plaatsnaam onvertaald weergegeven. In een voetnoot houdt Swillens nog wel een slag om de arm, maar hij papegaait na: ‘Een dorp van dien naam is onbekend. Wellicht is Brecht bedoeld.’
Aangezien het dagboek een belangrijke bron is bij de reconstructie van de oude route tussen ‘s-Hertogenbosch en Antwerpen, duikt Brecht sindsdien ook van tijd tot tijd op in heemkundige teksten die gaan over de historische route ‘van Hoogstraten via Brecht naar Antwerpen’. Maar het raakt kant noch wal. Afgezien van het gebrek aan enige naamsverwantschap tussen ‘Harscht’ en ‘Brecht’ blijkt de uitleg ook absurd voor wie de kaart bestudeert. Ben je vanuit Hoogstraten op weg naar Antwerpen in Sint Lenaarts aangekomen, dan heeft het geen enkele zin om eerst rechtsaf te slaan naar Brecht, terwijl er sinds mensenheugenis via De Locht een nagenoeg rechte weg, de Tilburgbaan, richting Schoten, Merksem en Antwerpen loopt.
Bedevaartsvaantje van De Horst
De voetnoot van Swillens getuigt dan ook van gebrek aan elementaire topografische kennis van de regio. Een dorp van de naam Harscht is wel degelijk bekend, al was het in 1942 een onopvallend gehucht nabij Schoten. Het heet tegenwoordige Horst. Op oude kaarten vinden we de namen Hoorst, Den Horst, Op den Horst en Op ’t Horsten.
Aan het ooit vermaarde bedevaartsoord herinneren nu alleen de Mariakapel uit 1436 en een straatnaam. Eeuwenlang was de Mariakapel een trekpleister voor bedevaartgangers die er dankzij een pauselijke bul op de feestdag van Onze lieve Vrouw Geboorte (8 september) en gedurende het aansluitende octaaf aflaten hoopten te verdienen. Maar ook door het jaar heen was De Horst een drukke pleisterplaats, waarmee niet alleen de kapelaan maar ook twee herbergen annex brouwerij/bordeel de kost verdienden.
Over de herkomst van de foute uitleg hebben we intussen een vermoeden. Waarschijnlijk was de Mechelse letterkundige Robert Foncke verantwoordelijk voor het maken van de inktvlek, die vervolgens door anderen werd uitgewreven. Hij besteedde in 1931 in het tijdschrift van de Vlaamse Toponymische Vereeniging aandacht aan de Nederlandse en Vlaamse plaatsnamen in het dagboek van Dürer. Bij Harscht schrijft hij: ‘Waarschijnlijk een vergissing voor Brecht, daar de ganse vermelding luidt: gen Harscht fur S. Leohnhartskirchen, i.e. naar Harscht langs de St. Lenaartskerk voorbij.’
Of Foncke echt de aanstichter van de verwarring is weten we niet helemaal zeker, want misschien kopieerde ook hij andermans fouten zonder bronvermelding.
Omleiding voor Antwerpen flink bekort
13 september 2017
De omleiding bij binnenkomst van Antwerpen vanaf de Bredabaan is aanzienlijk korter geworden. De doorsteek die via de nieuwe loop- en fietsbrug is gemaakt is nog wel provisorisch. Op de website zijn de kaartjes aangepast aan de nieuwe tijdelijke situatie.
Nog altijd werkt de gemeente Antwerpen rond de voormalige IJzerlaanbrug aan een grootscheepse herstructuring. In de voorbije periode konden wandelaars en fietsers niet anders dan via een omleiding van ongeveer een kilometer over de IJzerlaan het Marikenpad volgen. Nu is vanaf de nieuwe loop- en fietsbrug over het Albert Kanaal een min of meer rechtstreekse doorsteek gemaakt naar de Samberstraat. Die verkorte route is nog wel provisorisch.
Ook de toegang tot de loop-/fietsbrug is nog niet af. De oprit is een voorlopige voorziening van steigermateriaal.
De definitieve route zal iets anders lopen dan nu, al komt de huidige noodoplossing aardig in de buurt. We houden de situatie in de gaten. Als de definitieve route klaar is zullen we daar melding van maken.
Nieuw: Hugo de Groot Pad
5 juni 2017
Bij de ontwikkeling van het Marikenpad zagen we het al aankomen: Hugo de Groot zou het niet bij een paar etappes op het oude pad van Mariken en Moenen laten zitten. Zijn hele vluchtroute, van Loevestein tot Antwerpen, moest online komen. We hebben hem zijn zin gegeven. Met het Hugo de Groot Pad herbeleef je voortaan zijn spannende ontsnapping in 1621 uit de greep van Maurits.
Net als bij het Marikenpad reis je wandelend of fietsend door de geschiedenis. Het bijzondere van het Hugo de Groot Pad is, dat je één enkele historische gebeurtenis opnieuw meemaakt. En dat is dan meteen een van de populairste gebeurtenissen uit de vaderlandse geschiedenis: Hugo’s wonderbaarlijke vlucht uit Loevestein naar Antwerpen op 22 en 23 maart 1621.
Vluchtroute gereconstrueerd
Je begint in Slot Loevestein, waar de list met de boekenkist wordt nagespeeld. Dan vaar je, quasi in de kist, naar Gorinchem aan de overkant van de Merwede. Daar maak je een tussenstop bij de bevriende familie Daatselaar, waar Hugo in de kist werd binnengesmokkeld. Vandaar volg je Hugo naar Antwerpen via de gereconstrueerde vluchtroute. Vermomd als metselaarsknecht ging hij eerst te voet naar Waalwijk en uiteindelijk in een stikdonkere nacht door vijandelijk gebied per bolderkar richting Antwerpen.
Het Hugo de Groot Pad is het tweede wandel- en fietspad op historischeroutes.nl.
Heb je al kennis gemaakt met het Marikenpad, dan ben je Hugo de Goot in de etappes 4 t/m 8 tegengekomen als een van de roemruchte reizigers. Het laatste gedeelte van zijn vlucht gaat namelijk over dat traject. Het eerste deel, van Loevestein tot Riel onder Tilburg, is daar nu aan toegevoegd, zodat je voortaan de hele vluchtroute kunt afleggen.
(Doorklikken naar het Hugo de Groot Pad.)
Extra: ‘lichte’ fietsroute tussen Loveren en Hoogstraten
17 mei 2017
Voor fietsers is het Marikenpad verrijkt met een extra variant. Tussen Loveren en Hoogstraten kun je voortaan het moeilijk berijdbare Laarzenpad van Zondereigen links laten liggen. In plaats daarvan rijd je rechtsom via enkele fietsknooppunten naar Baarlebrug. Daar sluiten de oorspronkelijke route en de nieuwe ‘lichte’ variant zich weer aaneen.
Voor alle duidelijkheid: fietsers mogen nog altijd voor dat schitterende Laarzenpad kiezen. Reacties hebben echter duidelijk gemaakt dat het voor sommigen net iets teveel van het goede is. Het Laarzenpad – route Zondereigen – is uitgezet als regionale wandelroute. Fietsers kunnen er overheen, maar er wordt wel wat van ze gevraagd. Soms moet je eraf als je in rul zand of modder blijft steken. Voor ervaren off-the-road-fietsers is dat natuurlijk het neusje van de zalm. Maar voor de huis-tuin-en-keuken-fietser op oma-rijwiel of e-bike kan het net iets te heftig zijn.
De nieuwe variant maakt de etappe 800 meter langer, maar door de betere ondergrond ga je er een stuk sneller overheen. Houd er wel rekening mee, dat je elders in deze etappe toch nog over flink wat onverharde paden gaat.
Suggesties welkom
Ook deze extra variant is ingegeven door reacties van Marikenpad-gangers. Heb je ervaringen of ideeën die tot verbeteringen van het pad zouden kunnen leiden, aarzel dan niet om dit via de reactiepagina kenbaar te maken.
Hugo de Groot vluchtte via Baarle, maar overnachtte er niet
23 april 2017
Het is een hardnekkige legende, die zelfs is doorgedrongen tot de Bosatlas van de geschiedeniscanon. Hugo de Groot zou tijdens zijn vlucht van Loevestein naar Antwerpen overnacht hebben in herberg De Zwaan in Loveren bij Baarle-Nassau/-Hertog. Maar het klopt niet. Het onderzoek voor de reconstructie van de historische route Nijmegen-Antwerpen (het Marikenpad) heeft dat uitgewezen.
Het verhaal wordt al sinds mensenheugenis doorverteld, maar schriftelijke bronnen of ander hard bewijs werden nooit gevonden. In 1973 publiceerde pater Eduard Loffeld, heemkundige in Baarle, een serie van drie artikelen over de kwestie. Ook hij kon geen hard bewijs vinden. Maar hij voerde wel een grote hoeveelheid feiten en redeneringen aan, die de conclusie moesten ondersteunen, dat Hugo vermoedelijk via Baarle reisde en in De Zwaan logeerde.
Het onderzoek rond het Marikenpad heeft nu aangetoond, dat Loffeld zijn belangrijkste bron uiterst selectief heeft gebruikt. Die bron is de betrouwbaar geachte 18e-eeuwse biografie van Hugo de Groot door Brandt en Van Cattenburgh. Daarin staat dat Hugo en zijn voerman met paard en wagen de hele nacht hebben doorgereden. Ze waren om 6 uur ’s avonds uit Waalwijk vertrokken en arriveerden na een onafgebroken rit de volgende dag tussen 12 en 1 uur in Antwerpen.
Vluchtroute
Het onderzoek heeft nog meer duidelijk gemaakt. Tot nu toe twijfelde men of Hugo de Groot wel via Baarle is gevlucht, dat immers in Staats gebied lag. Hugo probeerde juist uit het Staatse gebied te ontkomen. Gebleken is dat desondanks de vluchtroute vrijwel zeker over Baarle liep.
Lees het hele verhaal hier.
Beukendreef: beuken weg
20 april 2017
Toen ik vandaag in Oisterwijk de Beukendreef op fietste, was het even alsof ik hallucineerde. Verkeerde straat? Nee: Beukendreef stond er op het bordje. Maar waar waren de beuken? De karakteristieke historische laan in het Marikenpad – Oisterwijk uit richting Tilburg – zag er gehavend uit.
Wat blijkt? De gemeente Oisterwijk heeft in overleg met de omwonenden vier weken geleden 76 oude beuken langs de Beukendreef gekapt. Deskundigen adviseerden om dat te doen vanwege de staat van de bomen en de situatie van het wegdek. De beuken werkten zich als het ware omhoog, zodat wegdek en trottoir steeds minder begaanbaar werden. Bovendien waren enkele exemplaren nu al ten dode opgeschreven en zouden de andere beuken het binnen een jaar of tien eveneens begeven.
Straat onderhanden
De Beukendreef zonder beuken? Dat is niet de bedoeling. Er zullen jonge beuken voor de oude reuzen in de plaats komen, maar dan van een andere soort, die beter geschikt is in een straat: de haagbeuk.
Voor het zo ver is zal de gemeente eerst de hele straat onderhanden nemen met inbegrip van de riolering. De komende tijd zullen er dus wel periodes zijn waarin de straat is afgesloten. We zullen proberen onze wandelaars en fietsers te informeren en indien nodig omleidingen voor te stellen.
Wandelroute ‘s-Hertogenbosch – Tilburg verbeterd
14 april 2017
De toeristische wandelroute ’s-Hertogenbosch – Tilburg (etappe 4) heeft een paar aanpassingen gekregen. Tussen Fort Isabella en Helvoirt wandelt het nu een stuk lekkerder.
De grootste hinder kwam van de N65. Vanaf Restaurant Het Groene Woud moest je ongeveer 2,5 kilometer langs die lawaaiige autoweg lopen, voordat je bij de Antwerpsebaan in Helvoirt weer het bos in ging. Bij nader inzien is dat een te lang stuk met geluidshinder. Je liep minimaal een half uur in de herrie.
Daarom is een aantrekkelijke omleiding voor wandelaars uitgezet. Vanaf de Vughtse Heide steek je voortaan meteen de N65 over. Via de Vijverbosweg, de Jagersboslaan en de Hoevensestraat kom je dan op de Sparrendaalseweg. Aan het eind daarvan kom je via de Esschebaan op De Dijk, een overgebleven stukje van de oude kronkelweg langs Helvoirt. De Dijk sluit rechtstreeks aan op de Antwerpsebaan. Door de omleiding is de route maar 500 meter langer geworden.
Voor fietsers is de oorspronkelijke route gehandhaafd. Zij zijn het hinderlijke gedeelte in vijf à tien minuten voorbij: dat blijft binnen de perken.
Vughtse Heide
Een andere verbetering betreft het stuk tussen Fort Isabella en de Lunetten. De wandelroute daar liep tot nu toe vlak langs de Loonsebaan. Dat was een gemiste kans, want 50 à 150 meter in noordwestelijke richting loopt parallel een schitterend wandelpad over de Vughtse Heide. Voortaan worden de wandelaars daar overheen gestuurd.
De aanpassingen zijn het rechtstreekse gevolg van reacties van wandelaars. Schroom dus vooral niet voorstellen te doen die het pad kunnen verbeteren. Je kunt tips doorgeven via de contactpagina.
Extra: station-to-station dagtochten voor toerfietsers
8 april 2017
Veel toerfietsers zoeken ritten uit die beginnen en eindigen bij de trein; daarin kun je namelijk je fiets van en naar huis vervoeren.
Voor wie per fiets het Marikenpad wil afleggen zijn er daarom nu vijf handige station-to-station dagtochten uitgezet. Die bestaan elk uit een of meer etappes met aan het begin en het eind een korte verbinding met een nabijgelegen treinstation.
De lengte van de dagtochten varieert van 25,9 km (’s-Hertogenbosch – Tilburg) tot 98,8 km (’s-Hertogenbosch – Antwerpen).
Hier kom je meer te weten.
T/m 14 april: Rebirth Festival op Marikenpad bij Haaren
31 maart 2017
Van 31 maart t/m 14 april is de vierde etappe op de Antwerpsebaan tussen Haaren en Helvoirt onderbroken vanwege het Rebirth Festival. Het festivalterrein ligt dwars over de Antwerpsebaan, die tijdelijk de toegangsweg tot het evenement is.
Het megaspektakel zelf vindt in het weekend van 8 en 9 april plaats. De opbouw en de afbraak zijn echter dermate omvangrijk dat de doorgang twee weken versperd zal zijn.
Er is ter plaatse een omleiding aangegeven langs de rijksweg N65. Maar korter en aangenamer is een andere omweg. Komend uit de richting ‘s-Hertogenbosch ben je bij de verkeerslichten aan de toegangsweg van Helvoirt de N65 overgestoken. Aan de overkant zou je volgens de routebeschrijving rechtsaf moeten richting Antwerpesebaan. In plaats daarvan ga je nu rechtdoor de Molenstraat op. Die blijf je volgen, ook als die is overgegaan in de Helvoirtseweg. Als je die helemaal uitloopt/-fietst kom je aan bij de kerk en het gemeentehuis van Haaren en bevind je je weer op het Marikenpad.
Naar Rebirth via het Marikenpad
Maar heb je hier al aan gedacht? Je kunt op 8 en 9 april natuurlijk te voet of per fiets via het Marikenpad naar het Rebirth festival gaan. Mariken en Moenen zelf zouden daar hoogstwaarschijnlijk hun reis naar Antwerpen voor hebben onderbroken.
Raadsels Christina van Zweden in Baarle opgehelderd
25 maart 2017
Waarom verbleef Koningin Christina van Zweden in 1654 in Baarle? Bij het onderzoek naar de geschiedenis van de oude weg Nijmegen-Antwerpen – nu het Marikenpad – is en passant eindelijk een bevredigend antwoord op die vraag gevonden.
Christina deed in 1654 afstand van de troon en ondernam een geruchtmakende reis van Zweden naar Rome. Halverwege woonde ze enkele maanden in Antwerpen, voordat ze zich in Brussel in het geheim tot het katholicisme bekeerde. Het staat vast dat ze daags voor haar aankomst in Antwerpen pauzeerde in Loveren bij Baarle.
De Baarlese heemkundige pater Loffeld suggereerde in 1973, dat ze een tip kan hebben gehad van Hugo de Groot. Volgens een onbewezen verhaal zou die tijdens zijn vlucht naar Antwerpen in 1621 in herberg De Zwaan in Loveren hebben gelogeerd. De Groot werd later adviseur van Christina. In de geschiedschrijving van Baarle wordt deze vermeende reistip door Hugo de Groot nog altijd vermeld.
Het probleem met deze verklaring is echter dat De Groot tijdens de reis van Christina al negen jaar dood was, en dat er sinds zijn vlucht 33 jaar waren verstreken. Het is moeilijk voor te stellen dat Christina zich door zo’n oude tip van de Groot alsnog naar Loveren heeft laten sturen. Des te meer omdat ze er een omweg voor moest maken. Ze kwam namelijk van Breda en reisde door naar Antwerpen. Baarle lag uit de route.
Droit d’auberge
Onderzoek naar de geschiedenis rond het Marikenpad heeft een veel aannemelijker verklaring aan het licht gebracht. Een groepje jezuïeten begeleidde Christina bij haar bekering tot het katholicisme. Onder hen Charles-Alexander van Manderscheid, particulier kapelaan van de Spaanse ambassadeur in Zweden. Hij was telg van dezelfde adellijke Luxemburgse familie als de toenmalige abdis van Thorn, Anna Salome van Manderscheid-Blankenheim. Kasteel Bruheze in Loveren behoorde tot de bezittingen van de abdij van Thorn, een machtig bolwerk in de strijd tegen de reformatie. De abdis had in Bruheze het droit d’auberge (recht op onderdak) en dat gold tevens voor ieder die namens haar aanklopte. Het kostte de kapelaan waarschijnlijk weinig moeite dat recht via Anna Salome in werking te stellen voor zijn beroemde bekeerlinge.
Website Marikenpad gelanceerd
22 maart 2017
Volgens plan is de website marikenpad.nl/marikenpad.be vandaag, 22 maart 2017, live gegaan. Een mooie dag aan het begin van de lente, start van een nieuw wandel- en fietsseizoen.
De datum 22 maart is niet toevallig gekozen. Het is de verjaardag van de vlucht van Hugo de Groot. 396 jaar geleden wist hij, verstopt in de boekenkist, uit Slot Loevestein te ontsnappen. Daarna vluchtte hij over het Marikenpad naar Antwerpen. Hugo is dan ook een van de roemruchte reizigers waarmee men op de site kennis kan maken.
De reconstructie van de middeleeuwse route van Nijmegen naar Antwerpen is met deze website voor iedereen beschikbaar. Wandelaars, fietsers en liefhebbers van de geschiedenis kunnen op pad. Acht etappes en 24 deelroutes kunnen aan de hand van de routebeschrijvingen worden afgelegd. De site biedt historische informatie over het pad en over tien roemruchte reizigers die eroverheen gingen.
Het is de bedoeling de website de komende periode nog wat verder aan te kleden met beeldmateriaal. Ook zal de historische informatie van tijd tot tijd worden aangevuld, want het onderzoek gaat door.
Meer historische routes
Vergeleken met de omliggende landen hebben Nederland en België geen grote traditie in dit soort historische routes. De initiatiefnemer van het Marikenpad, historischeroutes.nl, probeert daarin verandering te brengen. Er is een groeiende belangstelling voor het verleden. Tegelijk wordt wandel- en fietsrecreatie in Nederland en Vlaanderen populairder, en neemt de kwaliteit van wandel- en fietsvoorzieningen toe. Als we die trends combineren, hebben we als ‘ontdekkingsreizigers van de geschiedenis’ nog heel wat boeiende avonturen voor de boeg.
Historischeroutes.nl is van plan om verder te gaan met het blootleggen van historische paden in de Lage Landen. Dat zal meer inhouden dan het ontwerpen van routes rond een historisch thema. Net als bij het Marikenpad zal het telkens gaan om de geschiedenis van de route zelf of van de reizen die erover zijn gemaakt.
Jan Sikkers bespreekt een alternatieve route naar Antwerpen
31 januari 2017
‘Er zijn vele wegen die naar Rome leiden’, aldus de aankondiging van een lezing op 1 februari 2017 door Jan Sikkers over de laatmiddeleeuwse wegverbinding tussen ‘s-Hertogenbosch en Antwerpen. Sikkers kiest dan ook voor een alternatieve route: niet via Tilburg, maar via Hilvarenbeek en Moergestel. De lezing wordt georganiseerd door Heemkundekring ‘De Kleine Meijerij’ en vindt plaats in De Schalm, Eikenbosch 1 in Berkel Enschot. Aanvang: 20:00 uur.
Niet-leden van de heemkundekring wordt een bijdrage van 2 euro gevraagd.
Marikenpad vanaf 22 maart online
31 januari 2017
Op 22 maart 2017 gaat marikenpad.nl/marikenpad.be online. Het Marikenpad is een lange-afstandsroute voor wandelaars en fietsers over het historische pad van Nijmegen naar Antwerpen. Nadere berichten volgen.