4 juni 2024

Goed nieuws voor wandelaars en fietsers op het Marikenpad die hun smartphone of tablet willen inzetten als navigatiehulp. De gratis RouteYou app, die dat mogelijk maakt, is vernieuwd. RouteYou is het platform waarop het Marikenpad is uitgezet.

De oude app vertoonde nogal wat rafels en losse eindjes. RouteYou heeft die onderhanden genomen en tal van verbeteringen aangebracht. Zo is het een stuk eenvoudiger geworden om de navigatiefunctie voor een etappe te activeren. Bovendien zijn er diverse nieuwe opties toegevoegd. Onder meer kun je etappes met een knop gemakkelijk met anderen delen via e-mail en social media.

De RouteYou app maakt het tevens mogelijk etappes van het Marikenpad te downloaden voor offline navigatie. De Stichting Historische Routes stelt deze betaalde dienst op al haar routes (Marikenpad, Hugo de Groot Pad, Via Christina e.a.) gratis aan iedereen ter beschikking.

Op deze website is een hulppagina gemaakt, waar je de nieuwe app kunt downloaden en waar je op gang geholpen wordt met het gebruik ervan. Vanaf alle pagina’s waarop een interactieve routekaart te vinden is, kan men via een link die hulppagina raadplegen.

19 april 2024

De experts van Museo del Prado in Madrid vermoeden dat de valkenier op het ruiterschilderij van koningin Christina van Zweden (zie bericht hieronder) niet van een onderliggend sjabloon is gekopieerd. Zo’n sjabloontechniek zou onze hypothese hebben onderbouwd, dat de valkenier Christina’s favoriete gezant Palbitzki is, die weliswaar niet present was om te poseren, maar van een bestaande afbeelding zou zijn gekopieerd. Wel blijft de mogelijkheid overeind dat Palbitzki door Sébastien Bourdon uit de losse pols is nageschilderd van een bestaande schets. Arne Danielsson identificeerde in 1989 in Kunsthistorisk Tidskrift (Stockholm) de valkenier als Palbitzki, maar anderen bestreden die theorie, met name omdat deze niet in Stockholm aanwezig was om te poseren toen Bourdon het doek vervaardigde.

In ons vorige bericht schreven we dat op de infraroodopname van de recente restauratie geen onderliggende schets te zien is, waardoor we geen aanwijzingen vonden over de wijze waarop de beeltenis van de valkenier tot stand is gekomen. Na een verzoek om inlichtingen aan Museo del Prado hebben de experts ons nader geïnformeerd. Anders dan op de infraroodopname te zien is, hebben zij bij het onderzoek van het doek weldegelijk de óndertekening kunnen waarnemen. De geschilderde figuur van de valkenier wijkt van deze onderliggende tekening af in de lijnen van neus en mond, wat er volgens hen op duidt dat deze figuur niet is ‘overgetrokken’ van een sjabloon, maar waarschijnlijk uit de hand is geportretteerd, hetzij naar het leven, hetzij naar bestaande schetsen. Op de laatstgenoemde manier kan Palbitzki toch zijn afgebeeld zonder te hebben geposeerd, maar zekerheid daarover hebben we niet.

De afbeelding van Christina komt wel exact overeen met de onderliggende tekening. Dat bevestigt de veronderstelling dat zij niet apart voor het ruiterportret heeft geposeerd, maar dat haar beeltenis is overgenomen van een eerder door Bourdon vervaardigd portret van haar.

17 april 2024

Het schilderij ‘Queen Christina on Horseback’ is na een restauratieperiode van ruim een jaar weer door het publiek te bewonderen. Het Museo del Prado in Madrid heeft het fraai opgeknapte ruiterportret enkele weken geleden teruggehangen in de vaste expositie. De infraroodopname die voor de restauratie werd gemaakt, brengt helaas geen duidelijke sporen aan het licht van onderliggende sjablonen. Waren die tevoorschijn gekomen, dan hadden daarmee mogelijk enkele historische kwesties kunnen worden opgehelderd.

Koningin Christina van Zweden is een van de ‘roemruchte reizigers’ op het Marikenpad. Elders op deze website staat beschreven hoe zij op 5 augustus 1654 te gast was in kasteel Bruheze in Loveren (Baarle-Hertog). Daar genoot zij met haar reisgenoten de lunch, waarschijnlijk op uitnodiging van de privé-kapelaan van Don Antonio Pimentel. De koning van Spanje Filips IV had Pimentel als ambassadeur aan de lutherse vorstin ter beschikking gesteld vanwege haar voorgenomen geheime bekering tot het rooms-katholicisme en de reis die zij om die reden vanuit Zweden naar Rome ondernam. In Loveren betrad Christina het katholieke territorium van de Spaanse Nederlanden, waar zij voor ruim een jaar neerstreek alvorens de bekeringsreis naar de paus te hervatten.

In de aanloop naar Christina’s opzienbarende bekering speelde het ruiterportret een belangrijke rol. Zij liet het in 1653, een jaar voordat ze Zweden de rug toekeerde, in Stockholm vervaardigen door haar Franse hofschilder Sébastien Bourdon als relatiegeschenk voor de Spaanse koning Filips IV. Deze voormalige vijand van Zweden gedurende de Dertigjarige Oorlog probeerde zij in te palmen in de hoop diens bescherming te genieten tijdens haar voorgenomen riskante bekeringsreis dwars door het godsdienstig en politiek nog altijd verdeelde Europa.

Het 3,40 m hoge schilderij zou aanvankelijk door zijn vervaardiger Bourdon en ambassadeur Pimentel over zee naar Spanje worden gebracht. In augustus 1653 vertrokken zij vanuit Gotenburg, maar als gevolg van noodweer moest het schip al spoedig met averij terugkeren. De volgende poging werd ondernomen door een speciale geheim agent, de dominicaan pater Güemes. Door ongunstige wind kwam deze twee maanden lang in de haven van Hamburg vast te zitten met zijn kostbare vracht. In maart 1654 bereikte hij eindelijk Madrid, waar hij het doek namens de Zweedse koningin aan de koning van Spanje aanbood. Die liet het in de koninklijke eetzaal ophangen pal naast een door Rubens geschilderd ruiterportret van aartshertog kardinaal Ferdinand van Oostenrijk op het slagveld van Nördlingen. Koning Filips moet om deze schikking van zijn schilderijencollectie binnenpret hebben gehad, want bij de confrontatie in Nördlingen waren de Zweden in 1633 door het Habsburgse leger in de pan gehakt.

Over aanduiding en betekenis van verschillende elementen in Christina’s vermaarde ruiterportret lopen de meningen uiteen. Zo droeg Arne Danielsson in 1989 in Konsthistoriks Tidskrift (Stockholm) een reeks argumenten aan op grond waarvan hij de valkenier op het schilderij identificeerde als Christina’s favoriete gezant Palbitzki. Die theorie werd door anderen bestreden. Met name omdat Palbitzki ten tijde van de vervaardiging niet in Stockholm was en dus niet kan hebben geposeerd. Waarbij men dan wel voorbijgaat aan de vraag in hoeverre poseren nodig was. Het staat vast dat Bourdon de beeltenis van de koningin op het ruiterportret één op één overnam van een portret dat hij eerder in 1653 van de koningin maakte. Zij heeft dus hoogstwaarschijnlijk niet apart voor het ruiterportret geposeerd. Hetzelfde geldt wellicht voor de valkenier. Als ook deze figuur van een bestaande afbeelding is gekopieerd, vervalt het argument van de critici van Danielsson dat Palbitzki niet in Stockholm was en dus niet kan hebben geposeerd. Soms – maar niet altijd – worden sporen van sjablonen of andere door kopieertechnieken veroorzaakte contouren aangetroffen op infraroodopnames van schilderijen.